Ik had een paar dagen geleden de eer en het genoegen om op verzoek van de griffie van de gemeente Heerenveen een inspiratiesessie te verzorgen voor de raad als start van de laatste etappe naar het einde van deze raadsperiode.
Aanleiding om mij voor deze taak te vragen was de publicatie die ik vorig jaar heb geschreven met de titel Lokale overheid vernieuwd, Een spoorboekje voor politici die willen veranderen.
Ik heb de aanwezigen meegenomen in de gedachtegang dat de basis voor een politiek stelsel ligt in het begrip ‘volkssoevereiniteit’. (Zie ook mijn bericht van enkele maanden geleden). Het hoogste gezag rust bij het volk. Via democratische verkiezingen kiest het volk zijn vertegenwoordiging en legitimeert de gemeenteraad om binnen de lokale overheid als orgaan met de meeste macht zijn positie te vestigen.
Ik heb de aanwezige raadsleden op verschillende manieren duidelijk gemaakt hoe belangrijk zij zijn. Terwijl ik dat allemaal vertelde, realiseerde ik me dat gemeenteraden – maar dat geldt ook voor provinciale staten en de Tweede Kamer – zich überhaupt niet bewust zijn van hun op papier krachtige positie en de daarmee samenhangende verantwoordelijkheid.
Volkssoevereiniteit legitimeert hun machtspositie en de Grondwet legaliseert dat nog een keer door te bepalen dat de raad aan het hoofd van de gemeente staat.
De praktijk laat een ander beeld zien. In gemeenteland zijn de colleges van B&W de baas, in de provincies zijn dat Gedeputeerde Staten en op rijksniveau de Ministerraad. Het zijn met andere woorden de bestuurscolleges die de grootste broek aanhebben.
Dat staat op gespannen voet met de basis van volkssoevereiniteit. Ik durf te beweren dat dit de bron is van de moeizame verhouding tussen burgers en politiek.
De volksvertegenwoordiging zal zijn achtergestelde positie ten opzichte van het bestuur moeten herwinnen. Er zal binnen gemeenten een machtsverschuiving moeten plaatsvinden van het college van burgemeester en wethouders naar de gemeenteraad.
Een dergelijk proces begint met bewustwording en een hoger zelfbeeld. Ik hoop dat ik in Heerenveen daar een bijdrage aan heb kunnen leveren. Er was in ieder geval sprake van een open mind.
In mijn proces om te komen tot een nieuw politiek stelsel kan ik niet volstaan met een Grondwetsartikel dat de hoogste positie van de volksvertegenwoordiging markeert, want dat hebben we al. Er is kennelijk meer nodig.
Daar ga ik deze week over nadenken. Wil je meedenken? Ik nodig je uit om je gedachten met me te delen.
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld.