Tijdens het proces van interactief beleid maken speelt het thema van 'divergeren en convergeren' een aantal malen een rol. Dit is in wezen niets anders dan eerst veel kritische massa maken om daarna pas te zien dat zaken – op een hoger niveau van abstractie – eenvoudiger kunnen, en op dat niveau toegevoegde waarde hebben verworven. Divergeren en convergeren is net zoiets als een peristaltische beweging: verwijden en versmallen, dan weer verwijden en versmallen, enzovoort.

Een paar voorbeelden. Na een omgevingsanalyse hou je een consultatieronde onder sleutelfiguren die geacht worden met verstand en gevoel over een onderwerp te kunnen spreken. De massa ongeordende Interviews uit die consultatieronde is een divergerende beweging: het dijt alleen maar uit. Via een Individuele analyse en een Teamanalyse van die interviews maakt een projectteam vervolgens een bloemlezing van letterlijke citaten uit de interviews. Dat is een convergerende beweging: alleen wat relevant wordt geacht komt op een geclusterde manier netjes bij elkaar te staan.

Zo gaat het ook bij het maken van schema’s van een probleem- en oorzakenanalyse. Het team bestudeert vele honderden citaten uit de bloemlezing (divergeren) om die vervolgens in een paar eenvoudige schema’s hun neerslag te laten vinden (convergeren).

Vaak vragen teamleden, onervaren in de typische aspecten van procesmethodologie, zich af hoe ze sommige zaken en gebeurtenissen moeten zien of begrijpen. Onzeker als ze vaak zijn over de juistheid van de richting die het proces opgaat, zoeken ze zekerheden die op dat moment nog niet gegeven kunnen worden. Het beste antwoord is dan vaak: 'Ga door met divergeren, maak meer kritische massa, dan kom je op een bepaald moment op een punt waarop je niet verder meer kunt of hoeft, en dan zie je vanzelf hoe je na het bereiken van dat punt een nieuwe, eenvoudiger werkelijkheid van een hoger denkniveau hebt gevonden.'

Een andere manier van uitdrukken is ook mogelijk: het proces van Circulair Beleid Maken is 'werken van ruw naar fijn'. Zie het als goud zoeken. Iemand loopt ergens op aarde en zegt: 'Volgens mij zit hier goud in de grond.' De volgende stap is het afgraven van grote hoeveelheden ruwe erts. Daarna volgt het zuiveren van korrels goud door zand, stenen en andere rommel weg te spoelen. Vervolgens krijgt dat goud een bewerking om het geschikt te maken voor sieraden. Een goudsmid koopt een staafje, maakt daar een ringetje uit en wacht op een koper. Jij koopt het en schuift het aan de hand van jouw bruid. Dat is een proces van ruw naar fijn, waarbij elke volgende stap een toegevoegde waarde heeft ten opzichte van de vorige, eindigend in iets heel moois.

Aan het einde van een proces, getrokken conform de Architectuur van Circulair Beleid Maken, heb je met een Uitvoeringsplan een grote reeks concrete Acties. Dat zijn allemaal ‘gouden ringetjes’ die het resultaat zijn van een proces dat begon met het 'afgraven' van de grond doordat een stel interviewers een aantal sleutelfiguren zes vragen in de consultatieronde stelde, daarmee een 'wagonlading ruwe erts' oogstte, die vervolgens – ontdaan van zijn ballast – werd verfijnd in een bloemlezing, daarna nog meer verfijnd in probleem- en oorzakenanalyses, en ten slotte in expert meetings voorzien van de politiek-bestuurlijke interventiepunten voor het elimineren van oorzaken, waarbij de uiteindelijke acties dat oorzaak-eliminerende karakter hebben.

Les 3.1.3 Divergeren en Convergeren

Module 1 Wat is de basis voor beleidssucces?

Lessen Module 1

Test Module 1

Module 2 De architecturen op een rij

Lessen Module 2

Test Module 2

Module 3 Circulair Beleid Maken

Lessen Module 3

Test Module 3