We hebben na de vorige spelregels de positie van de gemeenteraad al aardig versterkt. Alle raadsleden hebben bewust gekozen voor deze functie en niet die van wethouder. De gemeenteraad is één orgaan dat niet is verzwakt door een opsplitsing in twee delen (coalitie en oppositie). De raad heeft zijn eigen samenlevingsagenda gemaakt in plaats dat hij moet werken met een door een bevoorrecht gezelschap gefabriceerd coalitieakkoord, dat weinig tot geen bewegingsruimte overlaat.
Dan wordt het langzaam tijd voor het echte werk. De raad gaat invulling geven aan zijn kaderstellende rol. Dat is op hoofdlijnen al gebeurd door het vaststellen van de samenlevingsagenda, maar dat document bevat alleen nog maar de thematische prioriteiten en de onderbouwing daarvan.
De thema’s moeten worden uitgewerkt in beleidsnota’s, waarin de politieke keuzes worden gemaakt. Die keuzes hebben betrekking op een visie, op na te streven doelen en op acties, maatregelen en projecten, inclusief de daarbij behorende middelen.
Hoe komen de kaders op dit moment tot stand? Heel eenvoudig, het college van Burgemeester en Wethouders bereidt die voor en presenteert dat verhaal aan de gemeenteraad, waarvan op voorhand al bekend is dat de meerderheid de voorgekookte kaders steunt.
In die voorbereidende werkzaamheden heeft de samenleving nauwelijks of helemaal geen positie. Het is de vakambtenaar die samen met de verantwoordelijke portefeuillehouder de boel dicteert. Als het echt ingewikkeld is, wordt een extern bureau ingehuurd, dat de blauwdrukken voorradig heeft.
De gemeenteraad heeft – naast de kaderstellende rol – als eerste een volksvertegenwoordigende taak. Het is dus de raad die op de rem moet trappen als de samenleving niet is betrokken bij het beleidsproces. Ik bedoel dan: betrokkenheid vanaf het allereerste begin.
Ik las in de krant dat een adviesbureau in opdracht van een gemeente in april start met ‘een dialoog met de samenleving’ en in juni moet de raad de Toekomstvisie 2030 vaststellen. Dit is een regelrechte belediging van de samenleving en een kleuterbehandeling van de volksvertegenwoordiging.
Dat moet echt anders. Hoe dan?
- De verantwoordelijkheid voor de betrokkenheid van de samenleving bij het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken berust bij de gemeenteraad.
- Het vaststellen van beleidskaders en wetgeving is een taak van de gemeenteraad.
- Dus ligt de verantwoordelijkheid voor het organiseren van het beleidsproces bij de gemeenteraad.
- Dit gebeurt in de praktijk niet, omdat de gemeenteraad de instrumenten hiervoor niet heeft.
- Conclusie: de gemeenteraad krijgt de benodigde instrumenten. Dat levert de volgende spelregel op.
Spelregel 8
De volksvertegenwoordiging beschikt zowel over ambtenaren die het vak van Circulair Beleid Maken verstaan als over wetgevingsjuristen. De uitvoerende macht heeft ambtenaren tot zijn beschikking die zich bezighouden met de uitvoering en handhaving van beleid en regelgeving.
Dit betekent op lokaal niveau dat de raad over een pool van ambtenaren beschikt, die verstand hebben van het organiseren van beleidsprocessen van buiten naar binnen en van onderop. Dus niet vanuit hun eigen vakinhoudelijke kennis. Bovendien behoort het inhuren van externe adviesbureaus hiermee tot het verleden.
De vakinhoudelijke ambtenaren werken voor de uitvoerende instantie: het college van burgemeester en wethouders.
Per saldo heb je geen meerkosten.
Het resultaat van dergelijke beleidsprocessen is
- haalbaar en uitvoerbaar beleid,
- dat kan rekenen op draagvlak van de samenleving,
- waarbij de gemeenteraad in positie wordt gebracht om politieke keuzes te maken.
Dat is heerlijk, want
- er zijn wisselende meerderheden;
- iedere politieke partij kan zich goed profileren,
- en omdat er geen coalitie bestaat is er ook geen college dat per se moet worden gesteund;
- fractiediscipline wordt een zeldzaam verschijnsel.
Wil je op deze spelregel reageren? Ik hoor het graag.
Denk je, ‘circulair beleid maken’ wat is dat ook alweer? Kijk dan even op de website.
Je kunt via een poll op deze website ook aangeven of en in welke mate je het eens bent met deze en de vorige spelregels.
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld