Ik lees in de nieuwsbrief van de provincie Limburg dat de eerst gehouden Limburgse Burgertop op 26 november een groot succes was. Er zijn vooraf 4.500 mensen geënquêteerd, waaruit de belangrijkste zorgpunten zijn gedestilleerd. Prima initiatief, dunkt me.
Tijdens de top zelf zijn door honderden deelnemers vele ideeën en oplossingen aangedragen, lees ik. Dan ga ik mijn wenkbrauwen fronsen. Hier wordt namelijk een klassieke fout gemaakt, die in vakjargon ook wel jumping to solutions wordt genoemd.
Oplossingen bedenken bij problemen zonder dat er een analyse wordt gemaakt. Ik weet het, de neiging om oplossingen te bedenken en ze dan het liefst meteen uit te voeren is enorm groot.
Een van de afspraken die ik altijd met mijn projectteam maak, als we een beleidsproces aansturen, is het verbod om over oplossingen te praten tot het moment zich aandient om dat wel te doen. Dat moment is pas laat in het proces, in ieder geval na de analysefase.
Het is sowieso vreemd dat bij beleidsdocumenten doorgaans geen gedegen probleem- en oorzakenanalyses worden gemaakt. Neem zelf de proef op de som. Pak een belangrijk beleidsstuk van welke publieke organisatie dan ook en probeer daarin te ontdekken welke analyse men heeft gemaakt. Laat me eens gokken: die is er niet!
Dan heb ik het niet over SWOT-analyses of iets dergelijks, want die leggen geen causale relaties tussen problemen en oorzaken bloot. En dat is nu precies waar het om gaat.
Stel je nu eens voor dat je met een probleem – laten we zeggen ‘buikpijn’ – naar de dokter gaat. Hij schrijft je medicijnen voor zonder dat hij je onderzoekt. Met andere woorden, hij stelt geen diagnose, maar hij geeft wel meteen de therapie. Ik vermoed dat je snel op zoek gaat naar een andere arts.
Oplossingen bedenken zonder voorafgaande analyse zijn vaak gericht op symptoombestrijding en zorgen niet voor structurele verbeteringen. Erger, ze zijn de bron van grotere problemen. Ze nemen vaak de vorm aan van wetten, regels, procedures, reorganisaties en stapeling van nieuw beleid op bestaand beleid. De mensen die belast zijn met de uitvoering worden er tureluurs van.
Het fundamenteel aspect van het voorkomen van jumping to solutions zal ik in mijn boek uitvoerig belichten.
Wil je elke week een seintje ontvangen als ik een nieuw blog heb gepubliceerd? Schrijf je dan in.
Ha Peter, Mooie analyse! Ik zou er nog een aspect aan toe willen voegen. Hoe complexer de wereld, des te moeilijker is het om een goede analyse te maken. Daarbij komt dat de analyse van nu, morgen al weer anders kan zijn. Dat maakt dat werkbare verandering vooral ook kansen krijgt als je het gewoon probeert met kleine experimenten. Je kijkt wat werkt en bouwt zo verder. Als je vanuit dit punt naar de burgertop lijkt dan biedt dit een mooie nuance op. Je zou de ‘solutions’ dan klein kunnen uitproberen en kijken wat er gebeurt. Dus niet als allesomvattende oplossing (die is er toch niet…) maar als een soort actie-leer-actie-cyclus.
Hallo Frans, dank voor je reactie. Natuurlijk, hoe complexer de wereld, hoe moeilijker de analyse. Mijn ervaring is wel dat een goed doorwrochte analyse fundamentele oorzaken blootlegt die per definitie niet vluchtig zijn en ook morgen nog een rol spelen. Acties die je inzet moeten zoveel als mogelijk op een diepe oorzakelijke laag ingrijpen in plaats van op een symptomatisch niveau. Een analyse geeft je zicht op ‘werkbare veranderingen’. Als je acties voorziet van een feedbackmechanisme dan kun je daar lering uit trekken en zo nodig bijstellen.