In NRC van zaterdag 20 februari stond een prachtig essay van de hand van Marc Chavannes over wat een sterke overheid is en dat verschillende politieke partijen daar een andere invulling aan geven.
Hij sluit het essay af met de volgende alinea:
Herover de overheid als openbaar plein waarop tegengestelde visies leiden tot een gemeenschappelijke definitie van wat het publiek belang is. Daar hoort het parlement de uitdrukking en bewaker van te zijn. Met regering en ministeries als uitvoerder. Dat is wat de meeste hopen en verlangen.
Hij heeft zijn hoop daarbij gevestigd op nieuwe Kamerleden, die weerstand kunnen bieden ‘aan de Haagse logica van het tekenen bij het kruisje van een gedetailleerd regeerakkoord’.
Ik heb al eerder voorspeld dat er tijdens de formatie weer zo’n gedetailleerd regeerakkoord wordt gefabriceerd.
Ik heb het gevoel – maar ik kan dat niet bewijzen – dat het niveau van de Kamerleden de laatste tijd alleen maar is afgenomen. Nieuwe parttijen die succesvol de Kamer bevolken met nieuwkomers die dikwijls niet zijn opgevoed in het politieke ambt is daar een van de oorzaken van.
Gevestigde partijen dragen ook – of misschien juist zij – een verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de volksvertegenwoordigers. Daar gaat het vaak mis. Bij de screening en selectie van kandidaat-Tweede Kamerleden wordt te veel prioriteit toegekend aan het hebben van kennis op welk gebied dan ook. Zo streeft men naar een diverse samenstelling van de fractie met mensen die verstand hebben van onderwijs, economie, verkeer, ruimtelijke ordening, gezondheidszorg en ga zo maar door.
Deze situatie leidt ertoe dat de eigen kennis leidend wordt en dit vergroot de neiging om mee te besturen. Dat is precies wat er niet moet gebeuren. Kamerleden behoren als eerste volksvertegenwoordiger te zijn en niet te opereren als mini-minister.
Kamerleden dienen bekwaam en geschikt te zijn voor het ambt van volksvertegenwoordiger. De bekwaamheid heeft vooral betrekking op kennis het gebied van staatsrecht, politieke filosofie en overheidsfinanciën. Geschiktheid ligt met name op het vlak van luisteren naar de samenleving, empathisch vermogen, argumenteren, zoeken naar verbinding, moedig zijn en rechtvaardig kunnen handelen.
Pas wanneer we voldoende bekwame en geschikte Kamerleden hebben zie ik het gebeuren dat het openbaar plein wordt heroverd. Ik deel niet de hoop van Chavannes, maar wel de wens, namelijk dat de Algemene Wil (opgetekend door de luisterende volksvertegenwoordigers) leidend is voor de dialoog die op basis van argumenten leidt tot besluiten die het Algemeen Belang dienen.
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld.