Een van de belangrijkste oorzaken van het gebrek aan vertrouwen in de politiek is de zwakke positie van de volksvertegenwoordiging ten opzichte van die van het bestuur. De regering is machtiger dan de Tweede Kamer. Vanuit de gedachte van volkssoevereiniteit als basis voor ons staatsbestel, moet dat andersom.
We zien richting de verkiezingen dat vragen als ‘Wie wordt de nieuwe premier?’ en ‘Welke partijen gaan met elkaar de nieuwe coalitie vormen?’ volop het nieuws halen. Lijsttrekkers die de ambitie hebben om minister-president te worden prijken op de voorpagina’s.
De gedachte achter verkiezingen is dat stemgerechtigde burgers een stem mogen uitbrengen op een iemand die zich beschikbaar heeft gesteld om de rol van vertegenwoordiger op zich te nemen. Niet meer en niet minder.
We moeten weer back to basics. Dat betekent dat potentiële volksvertegenwoordigers veel beter in beeld moeten komen om kiezers in staat te stellen om weloverwogen een keus te maken voor een persoon in plaats van een partij (al dan niet op basis van dubieuze stemhulpen).
Daar zijn een aantal oplossingen voor:
1. We voeren een districtenstelsel in, zoals de partij Nieuw Sociaal Contract voorstelt, waar een deel van de kandidaten via hun eigen district wordt gekozen. Dat zorgt wel voor een betere geografische spreiding van de Kamerleden, maar ik vind het onwenselijk, omdat er spanning gaat ontstaan tussen nationale en regionale belangen. Die spanning kan weliswaar ook nu optreden, maar bij een districtenstelsel wordt de voorrang van regionale belangen boven nationale belangen gelegitimeerd. Dat moeten we niet willen.
2. Politieke partijen leggen niet langer hun lijsttrekkers als troefkaart op tafel, maar brengen de andere kandidaten met geld en ondersteuning in positie om hun eigen achterban te mobiliseren, zodat zij met een fatsoenlijk mandaat van de kiezer het volk kunnen vertegenwoordigen. Ik zie politieke partijen dit niet doen vanwege hun oogkleppenfocus op het zoveel mogelijk binnenhalen van stemmen. Bovendien vinden de media dit niet leuk, want dan zijn ze hun format van lijsttrekkersdebatten en aanverwanten kwijt.
3. Politieke partijen selecteren kandidaten die uitsluitend het ambt van volksvertegenwoordiger ambiëren. Hoeveel kandidaten dromen niet van een functie als minister of staatssecretaris? We moeten streven naar een situatie waarin het ambt van volksvertegenwoordiger hoger wordt gewaardeerd dan dat van minister. Die laatste is slechts letterlijk ‘dienaar’. Tweede Kamerleden zijn tegenwoordig meer bezig zijn met meebesturen door op de stoel van bewindslieden te kruipen, dan met het vertegenwoordigen van het volk. Ik zie dat politieke partijen dit niet eens door hebben en daarom vrees ik dat deze oplossing nog ver weg ligt.
4. Er komt een verbod om personen die meegedaan hebben aan de verkiezingen een plek in de regering te geven. Dat is een heel effectieve maatregel, maar ik hou niet van verboden, dus toch maar niet doen.
Over hoe het dan wel kan? Dat stel ik aan de orde in mijn boek SamenWereld, Hoe het geloof in de politiek en het vertrouwen in de overheid terugkeren. Ik zal mijn bericht van volgende week daaraan wijden.
Zie jij nog andere oplossingen, die ervoor zorgen dat de verkiezingen gaan over waar ze over moeten gaan, dan hoor ik dat graag?
Peter Hovens
peter@samenwereld.nl
Coöperatie SamenWereld
PS.
In mijn nieuwe video over de Methode Samenlevingsbeleid geef ik antwoord op de vraag hoe je de beste beleidsinformatie op tafel krijgt.