Een maand geleden schreef ik een bericht met de titel Ook ‘de hooplozen’ en ‘de onmisbaren’ moeten in de Tweede Kamer, vanuit de gedachte dat de volksvertegenwoordiging enigermate een afspiegeling van de samenleving moet zijn.*
De haalbaarheid in het licht van bekwaamheids- en geschiktheidseisen om kansarme mensen ook vertegenwoordigende functies in de politiek te laten bekleden heb ik daarna onderzocht aan de hand van de vraag ‘Welke taken heeft een parlementariër in een ideaal democratisch en rechtsstatelijk model?’
De eerste taak betreft die van het zijn van volksvertegenwoordiger. Voor het uitoefenen van deze taak, zo concludeerde ik, hebben we politici nodig die generalist zijn en begrijpen dat de samenleving een enorme bron van waarheid en wijsheid is, waartoe je je met groot respect moet verhouden. Daartoe hebben we behoefte aan mensen, die een open houding hebben, nieuwsgierig zijn en weten hoe ze de bovengenoemde bron moeten aanboren. En vooral moeten ze kunnen luisteren en nog een keer luisteren.
De tweede taak ligt op het gebied van wetgeving. Mijn betoog ging erover dat we onderscheid moeten maken tussen het politieke werk en het juridische werk. We zien nu een vermenging van die twee waardoor het wetgevingsproces ingewikkeld is en suboptimaal verloopt. Politici moeten zich concentreren op het normatieve karakter van de politieke koers en de verdeling van de (financiële) middelen. Die taak ligt in lijn met die van volksvertegenwoordiger.
Vorige week ten slotte heb ik gekeken naar de controlerende taak van de Kamer en vastgesteld dat deze taak het best kan worden uitgeoefend door politici die in staat zijn om voortdurend in contact te staan met de samenleving en voelen en proeven of het afgesproken beleid succesvol in de samenleving landt.
Ik kom op basis van de drie invalshoeken tot de slotsom dat de meest fundamentele eis, die je aan volksvertegenwoordigers moet stellen, is de wijze waarop zij zich verhouden tot de samenleving als geheel en tot hun kiezers in het bijzonder. In dat licht bezien zie ik geen enkele belemmering voor burgers met het etiket ‘hooploos’ of ‘onmisbaar’ om deel uit te maken van de volksvertegenwoordiging.
En toch, gevoelsmatig knelt het, omdat we ergens denken dat je hoger opgeleid moet zijn om Tweede Kamerlid te kunnen zijn. Dat ligt niet aan de hooplozen, maar aan de wijze waarop het hele politieke systeem is ingericht. Om dat uit te leggen verwijs ik naar het ontluisterende verhaal van Leo Klinkers onder de titel Vaarwel Volksvertegenwoordiging uit 2003 (!), waarin hij laat zien hoe in dertig jaar tijd de werkwijze van de Tweede Kamer steeds ingewikkelder werd.
Die complexiteit heeft alles te maken met de wijze waarop de regering en de Tweede Kamer zich tot elkaar verhouden. Het bestuur van dit land is de baas is over de volksvertegenwoordiging en dat is fnuikend wanneer je het begrip ‘volkssoevereiniteit’ serieus neemt. Het systeem accommodeert deze situatie en doet er alles aan om dat zo te laten. De volksvertegenwoordiging probeert iets van die verloren machtspositie terug te winnen, maar doet dat op een verkeerde manier, namelijk door zich met het bestuur te bemoeien en op de stoel van de ministers te gaan zitten. En dan wordt het zo complex dat de volksvertegenwoordigende taak van de Tweede Kamer schromelijk wordt verwaarloosd.
In zo’n setting gaan de ‘onmisbaren’ begrijpelijkerwijs kopje onder en hebben ze niets in Den Haag te zoeken. Dit mogen we niet accepteren en dan is maar een remedie en dat is dat we systeem helemaal opnieuw gaan bouwen. In mijn boek SamenWereld, Hoe het geloof in de politiek en het vertrouwen in de overheid terugkerenbeschrijf ik hoe we dat kunnen doen.
Peter Hovens
peter@samenwereld.nl
Coöperatie SamenWereld
* Tim ’S Jongers spreekt in zijn boek Beledigende Broccoli over de ‘hooplozen’ en Ron Meyer heeft het in het gelijknamige boek over De Onmisbaren. Zij duiden beiden op kansarme mensen, die in ons politieke systeem volstrekt onzichtbaar zijn