Ik kwam afgelopen week tijdens een midweekje vakantie echt per toeval terecht in Rijnsburg. We besloten om ergens een ijsje te gaan eten vanwege het hete weer.
Op zoek naar een ijssalon viel mijn oog toevallig op een verwijsbord met de tekst ‘Spinozahuis’.
We zijn daar naartoe gelopen en we troffen een alleraardigst oud huisje aan dat van 1661- 1663 werd bewoond door Benedictus de Spinoza, de beroemde Nederlandse wijsgeer. Het is nu ingericht als een klein museum met wetenswaardigheden over zijn leven en werk.
Er worden oude originele uitgaven van zijn werken tentoongesteld, onder andere zijn Ethica, die in mijn boekenkast staat. Dat vond ik wel mooi en ook wel toevallig.
Nu moet je weten dat een van de uitspraken van Spinoza als volgt luidt: ‘Wat wij toeval noemen, is het toevluchtsoord van onwetendheid’. Ik durf het woordje ‘toeval’ nu natuurlijk niet meer te gebruiken.
Spinoza was een verlicht denker. In zijn Tractatus theologico-politicus zegt hij het volgende:
Het doel van politiek is niet om de menselijke wezens tot dieren of automaten te maken, maar integendeel om ervoor te zorgen dat hun geest en lichaam veilig kunnen functioneren en dat zijzelf de vrije rede gebruiken en niet met haat, toorn of bedrog strijden, noch zich door bittere gevoelens jegens elkander laat meeslepen. Het doel van de politiek is dus in werkelijkheid de vrijheid.
Als je nagaat dat Spinoza dit in 1670 anoniem heeft moeten publiceren, dan hebben we gelukkig vooruitgang geboekt. Alhoewel? Vandaag liepen tienduizenden mensen in Minsk mee in de ‘Mars voor de Vrijheid’. Vrijheid is niet vanzelfsprekend en moet steeds worden bevochten.
Burgers zullen zich daarvoor moeten samenpakken. Alle minder belangrijke zaken waarover verschillend wordt gedacht aan de kant zetten en verbroedering organiseren voor dat ene doel: vrijheid.
Na het bezoek aan het Spinozahuis liepen we langs de Nederlands Hervormde Kerk in Rijnsburg. Het carillon speelde Alle Menschen werden Brüder. Toeval?
Peter Hovens
Coöperatie SamenWereld