Zoals vorige week aangekondigd, plaats ik het vraagstuk van de bekwaamheids- en geschiktheidseisen voor Tweede Kamerleden in relatie tot de controlerende taak van de Kamer, mede ter beantwoording van de vraag of de ‘hooplozen’ (Tim ’S Jongers) en de ‘onmisbaren’ (Ron Meyer) aan die eisen kunnen voldoen.
Het antwoord op de vraag wat de belangrijkste taak van de Tweede Kamer luidt dikwijls: ‘het controleren van de regering’. Ik vind de taak als volksvertegenwoordiger en de taak als wetgever belangrijker. Anders gezegd, de kwaliteit van deze twee taken is bepalend voor de manier waarop de controletaak wordt uitgeoefend. Naarmate de opdracht die de regering als uitvoerend orgaan ontvangt van de Kamer helderder is gedefinieerd, kan de controlerende taak beter worden uitgeoefend.
In de praktijk krijgt de controlerende taak vooral aandacht wanneer er iets misgaat of onderzoeksjournalisten misstanden blootleggen. Dan vliegen de mondelinge en schriftelijke vragen door de Haagse burelen en staan de Tweede Kamerleden te dringen om vragen te stellen tijdens het mondelinge vragenuurtje elke dinsdag om 14:00 uur.
De controlerende taak zou eigenlijk het best tot zijn recht moeten komen tijdens Verantwoordingsdag. Deze vindt plaats op de derde woensdag van mei en kan gezien worden als de tegenhanger van Prinsjesdag. Er wordt teruggeblikt in plaats van vooruitgekeken.
Tijdens Verantwoordingsdag, die bestaat sinds 2000, presenteert de minister van Financiën de jaarverslagen van alle ministeries aan de Staten-Generaal. Tevens presenteert de President van de Algemene Rekenkamer het verslag over die jaarverslagen, waarbij niet alleen aandacht is voor de rechtmatigheid van de rijksuitgaven, maar ook steeds meer voor de doelmatigheid.
De aandacht voor de verantwoording komt er – ook in de media – maar bekaaid vanaf. Politici kijken liever vooruit; verantwoording afleggen over de voorbije tijd vinden ze minder interessant. Dat is buitengewoon jammer. Niet leren van fouten leidt namelijk tot stilstand of zelfs tot achteruitgang. De drijfkracht achter vooruitgang zit met name in het ongedaan maken van ongewenste koersafwijkingen. Maar ja, dan moet je die wel willen kennen, inclusief de oorzaken die daaraan ten grondslag liggen.
Welke bekwaamheids- en geschiktheidseisen kun je in het kader van de controlerende taak stellen aan het Kamerwerk? Kijk, het technische werk gebeurt door de Algemene Rekenkamer. Het politieke werk zit in het voortdurend in contact staan met de samenleving en voelen en proeven of het afgesproken beleid succesvol in de samenleving landt. Volgens mij zijn het de Kamerleden die daar het beste in slagen de kanjers. Ik heb niet onderzocht of de ‘hooplozen’ en de ‘onmisbaren’ daar erg goed in zijn. Mijn gevoel zegt van wel. Voor wat het waard is.
Voel je met me mee?
Ik zet volgende week alle bevindingen van voorgaande weken nog even op een rijtje.
Peter Hovens
peter@samenwereld.nl
Coöperatie SamenWereld
De tekening is afkomstig uit mijn boek SamenWereld, Hoe het geloof in de politiek en het vertrouwen in de overheid terugkeren