In de weekendbijlage van NRC kopte deze krant: ‘Nederlanders vertrouwen elkaar wel, maar politici niet’. Dat vind ik zowel goed als slecht nieuws.
Laat ik beginnen met het slechte nieuws. Een kwart van de burgers heeft vertrouwen in politici, dat is bijzonder laag. Wat mij meer zorgen baart is dat het lage vertrouwen zo langzamerhand structureel is. En wat nog ernstiger is, dat is het gegeven dat we het kennelijk gewoon gaan vinden. Zo pleit Josje den Ridder van het SCP in het genoemde artikel voor het maken van nuances en ze ziet geen reden voor paniek.
En het kan nog erger. In dezelfde krant zegt hoogleraar politicologie Tom van der Meer dat er volgens hem geen vertrouwenscrisis is, maar een betrouwbaarheidscrisis.
Volgens Van Dale betekent vertrouwen ‘geloof in iemands goede trouw en eerlijkheid’.
Betrouwbaarheid daarentegen heeft te maken met dat je op iemand kunt rekenen. Met andere woorden, je moet erop kunnen rekenen dat de overheid die prestaties levert, die leiden tot het oplossen van maatschappelijke problemen. Maar als dat stelselmatig niet lukt – en dat is wat er in feite aan de hand is – dan ga je op een gegeven moment niet alleen twijfelen aan de bekwaamheid van de overheid, maar ook aan de ‘goede trouw en eerlijkheid’.
En op dat punt zijn we volgens mij (al langer) aanbeland en daar valt niets aan te nuanceren of te bagatelliseren.
Eerdergenoemde De Ridder zegt verder: ‘Bijna een op de vijf Nederlanders vindt dat de politiek zo slecht functioneert, dat het hele systeem maar het beste omvergeworpen kan worden’. Ook dat is een veeg teken.
Ik behoor tot de mensen die vinden dat het systeem aan vernieuwing toe is, maar niet door omverwerping en een puinhoop achterlatend, maar door een nieuw systeem te ontwerpen dat het oude moet vervangen. Dat is niet eenvoudig en zal hier en daar ongetwijfeld pijn doen, maar het is perspectiefvol.
Concreet pleit ik in mijn boek SamenWereld, Hoe het geloof in de politiek en het vertrouwen in de overheid terugkeren om het huidige top-downsysteem in te wisselen voor een bottom-up benadering door de samenleving als vertrekpunt te kiezen.
Hier kom ik dan aan bij het goede nieuws, namelijk dat bijna tweederde van de Nederlanders elkaar vertrouwt. Daarmee hebben we de meest essentiële voorwaarde ingevuld om de samenleving in positie te brengen om haar verantwoordelijkheid te nemen. Dat moet gaan gebeuren in weerwil van de politiek. Dat gaat echter niet vanzelf.
Ik wil mij daar sterk voor maken. Jij ook?
Peter Hovens
peter@samenwereld.nl
Coöperatie SamenWereld