Vorige week heb ik gepleit voor een commissie ‘rechtvaardigheid’ bij de Eerste Kamer. Ik heb daar diverse reacties op mogen ontvangen. Een aantal daarvan ging over nut en noodzaak van de Eerste Kamer als instituut. Welnu, daar heb ik ook over geschreven in mijn boek SamenWereld, Hoe het geloof in de politiek en het vertrouwen in de overheid terugkeren.
Het is helder dat een Eerste Kamer die politiek bedrijft meer van hetzelfde is ten opzichte van de Tweede Kamer en daarmee te weinig toegevoegde waarde heeft. Daarmee maakt deze zichzelf overbodig: afschaffen dus.
Aan de andere kant kan een Eerste Kamer die functioneert als een Chambre de Réflexion zinvol zijn, omdat met een zekere afstand gekeken wordt naar wetgeving. Afschaffen zou dan betekenen dat we het kind met het badwater weggooien. Dat zou jammer zijn.
Ik denk daarom dat we de Eerste Kamer moeten behouden, maar alleen wanneer we deze weten te ontpolitiseren (excuses voor het lelijke woord). In mijn boek doe ik het volgende voorstel, dat ik heb afgekeken van de situatie in de Verenigde Staten.
Na de Amerikaanse onafhankelijkheid (1776) werd de discussie gevoerd of zij konden volstaan met één Kamer. De Amerikanen hadden geen boodschap aan aristocratie, zoals in Engeland. De aristocraten bevolkten de senaat, de Eerste Kamer. Toch draaide de discussie tijdens de Philadelphia Conventie (1787) erop uit dat men koos voor een tweekamerstelsel. Het werd een zwaarbevochten compromis tussen de leden van de conventie die voorstander waren van één kamer en zij die een voorkeur hadden voor twee kamers. Het Lagerhuis zou worden gekozen door het volk en het Hogerhuis door de volksvertegenwoordigers van de staten*, waarbij elke staat twee personen mocht afvaardigen naar de senaat. Hiermee werd tegemoetgekomen aan de wens om de macht bij het volk te leggen en aan de andere kant werd de wens van de kleine staten gehonoreerd die niet door de grote staten overvleugeld wensten te worden.
* na het 17e Amendement van de Constitutie in 1913 worden de afgevaardigden gekozen door burgers.
Wanneer ik kijk naar de situatie in Nederland dan zie ik een parallel met de verkiezing van de Eerste Kamer door provinciale staten. Echter, nu stemmen leden van provinciale staten op (doorgaans) partijgenoten die op een kieslijst staan, die is samengesteld door de politieke partij. Dat is puur politiek en dat zou anders moeten.
Wanneer we een systeem kiezen, waarbij elke provincie bijvoorbeeld zes statenleden afvaardigt naar de Eerste Kamer, dan vertegenwoordigen zij daar hun provincie. Ze zijn verantwoording schuldig aan provinciale staten. Dit dwingt Eerste Kamerleden om hun eigen provincie primair als referentiekader te nemen en niet hun politieke kleur. Politieke fractievorming wordt hierdoor een stuk lastiger.
Door à la Amerika elke provincie evenveel personen te laten afvaardigen wordt tegelijkertijd tegemoetgekomen aan de veelgehoorde wens om de posities van de regio’s te versterken.
Ik hoor graag hoe jij hier tegenaan kijkt.
Peter Hovens
peter@samenwereld.nl
Coöperatie SamenWereld